%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % machine-readable Text of the mahaabhaarata % based on the poona critical edition % produced by muneo tokunaga % kyoto, japan % completed on november 14, 1991 % the first revised version(v1): september 16, 1994 % %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% ====================================================================== == The files in this directory are revised versions of the == == digital files produced by Professor Muneo Tokunaga, Kyoto == == University, and copyrighted by him. I am grateful to Professor == == Tokunaga for his agreement to this use of his original files == == and for permitting the revised versions to be made publicly == == available. == ====================================================================== == Dr J. D. Smith * jds10@cam.ac.uk == == http://bombay.oriental.cam.ac.uk/index.html == ====================================================================== %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % ITRANS conversion questions to: Avinash Chopde %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{iarticle} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitpage \parindent=0pt % no indents \let\usedvng=\normaldvng % \Largedvng \pagestyle{headings} \begin{document} #indian \centerline{\hugedvng .. mahaabhaarata..}##\setcounter{section}{17}## ##\begin{center}## \section{svargaarohaNaparva.n} ##\end{center}## ##\begin{multicols}{2}\obeyspaceslines## \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 1} j svarga.n triviShTapaM prApya mama pUrvapitAmahAH . pANDavA dhArtarAShTrAshcha kAni sthAnAni bhejire .. 1.. etadichchhAmyaha.n shrotuM sarvavichchAsi me mataH . maharShiNAbhyanuGYAto vyAsenAdbhuta karmaNA .. 2.. vai svarga.n triviShTapaM prApya tava pUrvapitAmahAH . yudhiShThiraprabhR^itayo yadakurvata tachchhR^iNu .. 3.. svarga.n triviShTapaM prApya dharmarAjo yudhiShThiraH . duryodhana.n shriyA juShTa.n dadarshAsInamAsane .. 4.. bhrAjamAnAmivAditya.n vIra lakShmyAbhisa.nvR^itam . devairbhrAjiShNubhiH sAdhyaiH sahitaM puNyakarmabhiH .. 5.. tato yudhiShThiro dR^iShTva duryodhanamamarShitaH . sahasA saMnivR^itto.abhUchchhriya.n dR^iShTvA suyodhane .. 6.. bruvannuchchairvachastAnvai nAha.n duryodhanena vai . sahitaH kAmaye lokA.NllubdhenAdIrgha darshinA .. 7.. yatkR^ite pR^ithivI sarvA suhR^ido bAndhavAstathA . hatAsmAbhiH prasahyAjau kliShTaiH pUrvaM mahAvane .. 8.. draupadI cha sabhAmadhye pA~nchAlI dharmachAriNI . parikliShTAnavadyA~NgI patnI no gurusaMnidhau .. 9.. svasti devA na me kAmaH suyodhanamudIkShitum . tatrAha.n gantumichchhAmi yatra te bhrAtaro mama .. 10.. maivamityabravItta.n tu nAradaH prahasanniva . svarge nivAso rAjendra viruddha.n chApi nashyati .. 11.. yudhiShThira mahAbAho maiva.n vochaH katha.n chana . duryodhanaM prati nR^ipa.n shR^iNu chedaM vacho mama .. 12.. eSha duryodhano rAjA pUjyate tridashaiH saha . sadbhishcha rAjapravarairya ime svargavAsinaH .. 13.. vIralokagatiM prApto yuddhe hutvAtmanastanum . yUya.n svarge surasamA yenA yuddhe samAsitAH .. 14.. sa eSha kShatradharmeNa sthAnametadavAptavAn . bhaye mahati yo.abhIto babhUva pR^ithivIpatiH .. 15.. na tanmanasi kartavyaM putra yaddyUtakAritam . draupadyAshcha parikleshaM na chintayatumarhasi .. 16.. ye chAnye.api parikleshA yuShmAka.n dyUtakAritAH . sa~NgrAmeShvatha vAnyAtra na tAnsa.nsmartumarhasi .. 17.. samAgachchha yathAnyAya.n rAGYA duryodhanena vai . svargo.ayaM neha vairANi bhavanti manujAdhipa .. 18.. nAradenaivamuktastu kururAjo yudhiShThiraH . bhrAtR^Inpaprachchha medhAvI vAkyametaduvAcha ha .. 19.. yadi duryodhanasyaite vIralokaH sanAtanAH . adharmaGYasya pApasya pR^ithivI suhR^idadruhaH .. 20.. yatkR^ite pR^ithivI naShTA sahayA saratha dvipA . vaya.n cha manyunA dagdhA vairaM pratichikIrShavaH .. 21.. ye te vIrA mahAtmAno bhrAtaro me mahAvratAH . satyapratiGYA lokasya shUrA vai satyavAdinaH .. 22.. teShAmidAnI.n ke lokA draShTumichchhAmi tAnaham . karNa.n chaiva mahAtmAnaM kaunteya.n satyasa~Ngaram .. 23.. dhR^iShTadyumna.n sAtyaki.n cha dhR^iShTadyumnasya chAtmajAn . ye cha shastrairvadhaM prAptAH kShatradharmeNa pArthivAH .. 24.. kva nu te pArthivA brahmannetAnpashyAmi nArada . virATadrupadau chaiva dhR^iShTaketumukhAMshcha tAn .. 25.. shikhaNDina.n cha pA~nchAlyaM draupadeyAMshcha sarvashaH . abhimanyu.n cha durdharShaM draShTumichchhAmi nArada .. 26.. \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 2} y neha pashyAmi vibudhA rAdheyamamitaujasam . bhrAtarau cha mahAtmAnau yudhAmanyUttamaujasau .. 1.. juhuvurye sharIrANi raNavahnau mahArathAH . rAjAno rAjaputrAshcha ye madarthe hatA raNe .. 2.. kva te mahArathAH sarve shArdUlasamavikramAH . tairapyaya.n jito lokaH kachchitpuruShasattamaiH .. 3.. yadi lokAnimAnprAptAste cha sarve mahArathAH . sthita.n vittahi mA.n devAH sahitaM tairmahAtmabhiH .. 4.. kachchinna tairavApto.ayaM nR^ipairloko.akShayaH shubhaH . na tairaha.n vinA vatsye GYAtibhirbhrAtR^ibhistathA .. 5.. mAturhi vachana.n shrutvA tadA salilakarmaNi . karNasya kriyatA.n toyamiti tapyAmi tena vai .. 6.. ida.n cha paritapyAmi punaH punaraha.n surAH . yanmAtuH sadR^ishau pAdau tasyAhamamitaujasaH .. 7.. dR^iShTvaiva taM nAnugataH karNaM parabalArdanam . na hyasmAnkarNa sahitA~njayechchhakro.api sa.nyuge .. 8.. tamaha.n yatra tatrastha.n draShTumichchhAmi sUryajam . aviGYAto mayA yo.asau ghAtitaH savyasAchinA .. 9.. bhIma.n cha bhImavikrAntaM prANebhyo.api priyaM mama . arjuna.n chendra sa~NkAsha.n yamau tau cha yamopamau .. 10.. draShTumichchhAmi tA.n chAhaM pA~nchAlIM dharmachAriNIm . na cheha sthAtumichchhAmi satyametadbravImi vaH .. 11.. kiM me bhrAtR^ivihInasya svargeNa surasattamAH . yatra te sa mama svargo nAya.n svargo mato mama .. 12.. devaah yadi vai tatra te shraddhA gamyatAM putra mAchiram . priye hi tava vartAmo devarAjasya shAsanAt .. 13.. vai ityuktvA ta.n tato devA devadUtamupAdisham . yudhiShThirasya suhR^ido darshayeti parantapa .. 14.. tataH kuntIsuto rAjA devadUtashcha jagmatuH . sahitau rAjashArdUla yatra te puruSharShabhAH .. 15.. agrato devadUtastu yayau rAjA cha pR^iShThataH . panthAnamashubha.n durga.n sevitaM pApakarmabhiH .. 16.. tapasA sa.nvR^ita.n ghoraM keshashauvala shAdvalam . yuktaM pApakR^itA.n gandhairmA.nsashoNitakardamam .. 17.. daMshotthAna.n sajhillIkaM makShikA mashakAvR^itam . itashchetashcha kuNapaiH samantAtparivAritam .. 18.. asthi keshasamAkIrNa.n kR^imikITa samAkulam . jvalanena pradIptena samantAtpariveShTitam .. 19.. ayo mUkhaishcha kAkolairgR^idhraish cha samabhidrutam . sUchImukhaistathA pretairvindhyashailopamairvR^itam .. 20.. medo rudhirayuktaishcha chhinnabAhUrupANibhiH . nikR^ittodara pAdaishcha tatra tatra praveritaiH .. 21.. sa tatkuNapa durgandhamashiva.n romaharShaNam . jagAma rAjA dharmAtmA madhye bahu vichintayan .. 22.. dadarshoShNodakaiH pUrNAM nadI.n chApi sudurgamAm . asi patravana.n chaiva nishitakShura sa.nvR^itam .. 23.. karambha vAlukAstaptA AyasIshcha shilAH pR^ithak . lohakumbhIshcha tailasya kvAthyamAnAH samantataH .. 24.. kUTashAlmalika.n chApi dusparshaM tikShNa kaNTakam . dadarsha chApi kaunteyo yAtanAH pApakarmiNAm .. 25.. sa ta.n durgandhamAlakShya devadUtamuvAcha ha . kiyadadhvAnamasmAbhirgantavyamidamIdR^isham .. 26.. kva cha te bhrAtaro mahya.n tanmamAkhyAtumarhasi . desho.aya.n kashcha devAnAmetadichchhAmi veditum .. 27.. sa saMnivavR^ite shrutvA dharmarAjasya bhAShitam . devadUto.abravIchchainametAvadgamana.n tava .. 28.. nivartitavya.n hi mayA tathAsmyukto divaukasaiH . yadi shrAnto.asi rAjendra tvamathAgantumarhasi .. 29.. yudhiShThirastu nirviNNastena gandhena mUrchhitaH . nivartane dhR^itamanAH paryAvartata bhArata .. 30.. sa saMnivR^itto dharmAtmA duHkhashokasamanvitaH . shushrAva tatra vadatA.n dInA vAchaH samantataH .. 31.. bho bho dharmaja rAjarShe puNyAbhijana pANDava . anugrahArthamasmAka.n tiShTha tAvanmuhUrtakam .. 32.. AyAti tvayi durdharShe vAti puNyaH samIraNaH . tava gandhAnugastAta yenAsmAnsukhamAgamat .. 33.. te vayaM pArtha dIrghasya kAlasya puruSharShabha . sukhamAsAdayiShyAmastvA.n dR^iShTvA rAjasattama .. 34.. santiShThasva mahAbAho muhUrtamapi bhArata . tvayi tiShThati kauravya yatanAsmAnna bAdhate .. 35.. evaM bahuvidhA vAchaH kR^ipaNA vedanAvatAm . tasmindeshe sa shushrAva samantAdvadatAM nR^ipa .. 36.. teShA.n tadvachana.n shrutvA dayAvAndInabhAShiNAm . aho kR^ichchhramiti prAha tasthau sa cha yudhiShThiraH .. 37.. sa tA giraH purastAdvai shrutapUrvAH punaH punaH . glAnAnA.n duHkhitAnAM cha nAbhyajAnata pANDavaH .. 38.. abudhyamAnastA vAcho dharmaputro yudhiShThiraH . uvAcha ke bhavanto vai kimarthamiha tiShThatha .. 39.. ityuktAste tataH sarve samantAdavabhAShire . karNo.ahaM bhImaseno.ahamarjuno.ahamiti prabho .. 40.. nakulaH sahadevo.aha.n dhR^iShTadyumno.ahamityuta . draupadI draupadeyAshcha ityeva.n te vichukrushuH .. 41.. tA vAchaH sA tadA shrutvA taddeshasadR^ishIrnR^ipa . tato vimamR^ishe rAjA kiM nvida.n daivakAritam .. 42.. kiM nu tatkaluSha.n karmakR^itamebhirmahAtmabhiH . karNena draupadeyairvA pA~nchAlyA vA sumadhyayA .. 43.. ya ime pApagandhe.asmindeshe santi sudAruNe . na hi jAnAmi sarveShA.n duShkR^itaM puNyakarmaNAm .. 44.. ki.n kR^itvA dhR^itarAShTrasya putro rAjasuyodhanaH . tathA shriyA yutaH pApaH saha sarvaiH padAnugaiH .. 45.. mahendra iva lakShmIvAnAste paramapUjitaH . kasyedAnI.n vikAro.ayaM yadime naraka.n gataH .. 46.. sarvadharmavidaH shUrAH satyAgama parAyaNAH . kShAtra dharmaparAH prAGYA yajvAno bhUridakShiNAH .. 47.. kiM nu supto.asmi jAgarmi chetayAno na chetaye . aho chittavikAro.aya.n syAdvA me chittavibhramaH .. 48.. evaM bahuvidha.n rAjA vimamarsha yudhiShThiraH . duHkhashokasamAviShTashchintAvyAkulitendriyaH .. 49.. krodhamAhArayachchaiva tIvra.n dharmasuto nR^ipaH . devAMshcha garhayAmAsa dharma.n chaiva yudhiShThiraH .. 50.. sa tIvragandhasantapto devadUtamuvAcha ha . gamyatAM bhadra yeShA.n tvaM dUtasteShAmupAntikam .. 51.. na hyaha.n tatra yAsmyAmi sthito.asmIti nivedyatAm . matsaMshrayAdime dUta sukhino bhrAtaro hi me .. 52.. ityuktaH sa tadA dUtaH pANDuputreNa dhImatA . jagAma tatra yatrAste devarAjaH shatakratuH .. 53.. nivedayAmAsa cha taddharmarAja chikIrShitam . yathokta.n dharmaputreNa sarvameva janAdhipa .. 54.. \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 3} vai sthite muhUrtaM pArthe tu dharmarAje yudhiShThire . Ajagmustatra kauravya devAH shakrapurogamAH .. 1.. svaya.n vigrahavAndharmo rAjAnaM prasamIkShitum . tatrAjagAma yatrAsau kururAjo yudhiShThiraH .. 2.. teShu bhAsvaradeheShu puNyAbhijana karmasu . samAgateShu deveShu vyagamattattamo nR^ipa .. 3.. nAdR^ishyanta cha tAstatra yAtanAH pApakarmiNAm . nadI vaitaraNI chaiva kUTashAlmalinA saha .. 4.. lohakumbhyaH shilAshchaiva nAdR^ishyanta bhayAnakAH . vikR^itAni sharIrANi yAni tatra samantataH . dadarsha rAjA kaunteyastAnyadR^ishyAni chAbhavan .. 5.. tato vayuH sukhasparshaH puNyagandhavahaH shivaH . vavau devasamIpasthaH shItalo.atIva bhArata .. 6.. marutaH saha shakreNa vasavashchAshvinau saha . sAdhyA rudrAstathAdityA ye chAnye.api divaukasaH .. 7.. sarve tatra samAjagmuH siddhAshcha paramarShayaH . yatra rAjA mahAtejA dharmaputraH sthito.abhavat .. 8.. tataH shakraH surapatiH shriyA paramayA yutaH . yudhiShThiramuvAcheda.n sAntvapUrvamidaM vachaH .. 9.. yudhiShThira mahAbAho prItA devagaNAstava . ehyehi puruShavyAghra kR^itametAvatA vibho . siddhiH prAptA tvayA rAja.NllokAshchApyakShayAstava .. 10.. na cha manyustvayA kAryaH shR^iNu cheda.n vacho mama . avashyaM narakastAta draShTavyaH sarvarAjabhiH .. 11.. shubhAnAmashubhAnA.n cha dvau rAshIpuruSharShabha . yaH pUrva.n sukR^itaM bhu~Nkte pashchAnnirayameti saH . pUrvaM narakabhAgyastu pashchAtsvagamupaiti saH .. 12.. bhUyiShThaM pApakarmA yaH sa pUrva.n svargamashnute . tena tvameva.n gamito mayA shreyo.arthinA nR^ipa .. 13.. vyAjena hi tvayA droNa upachIrNaH sutaM prati . vyAjenaiva tato rAjandarshito narakastava .. 14.. yathaiva tva.n tathA bhImastathA pArtho yamau tathA . draupadI cha tathA kR^iShNA vyAjena naraka.n gatAH .. 15.. Agachchha narashArdUla muktAste chaiva kilbiShAt . svapakShAshchaiva ye tubhyaM pArthivA nihatA raNe . sarve svargamanuprAptAstAnpashya puruSharShabha .. 16.. karNashchaiva maheShvAsaH sarvashastrabhR^itA.n varaH . sa gataH paramA.n siddhiM yadarthaM paritapyase .. 17.. taM pashya puruShavyAghramAdityatanaya.n vibho . svasthAnasthaM mahAbAho jahi shokaM nararShabha .. 18.. bhrAtR^IMshchAnyA.nstathA pashya svapakShAMshchaiva pArthivAn . sva.n svaM sthAnamanuprAptAnvyetu te mAnaso jvaraH .. 19.. anubhUya pUrva.n tvaM kR^ichchhramitaH prabhR^iti kaurava . viharasva mayA sArdha.n gatashoko nirAmayaH .. 20.. karmaNA.n tAta puNyAnAM jitAnAM tapasA svayam . dAnAnA.n cha mahAbAho phalaM prApnuhi pANDava .. 21.. adya tvA.n devagandharvA divyAshchApsaraso divi . upasevantu kalyANa.n virajo.ambaravAsasaH .. 22.. rAjasUya jitA.NllokAnashvamedhAbhivardhitAn . prApnuhi tvaM mahAbAho tapasashcha phalaM mahat .. 23.. uparyupari rAGYA.n hi tava lokA yudhiShThira . harishchandra samAH pArtha yeShu tva.n vihariShyasi .. 24.. mAndhAtA yatra rAjarShiryatra rAjA bhagIrathaH . dauHShantiryatra bharatastatra tva.n vihariShyasi .. 25.. eShA deva nadI puNyA partha trailokyapAvanI . AkAshaga~NgA rAjendra tatrAplutya gamiShyasi .. 26.. atra snAtasya te bhAvo mAnuSho vigamiShyati . gatashoko nirAyAso muktavairo bhaviShyasi .. 27.. evaM bruvati devendre kauravendra.n yudhiShThiram . dharmo vigrahavAnsAkShAduvAcha sutamAtmanaH .. 28.. bho bho rAjanmahAprAGYa prIto.asmi tava putraka . madbhaktyA satyavAkyena kShamayA cha damena cha .. 29.. eShA tR^itIyA jiGYAsa tava rAjankR^itA mayA . na shakyase chAlayitu.n svabhAvAtpArtha hetubhiH .. 30.. pUrvaM parIkShito hi tvamAsIrdvaitavanaM prati . araNI sahitasyArthe tachcha nistIrNavAnasi .. 31.. sodaryeShu vinaShTeShu draupadyA.n tatra bhArata . shvarUpadhAriNA putra punastvaM me parIkShitaH .. 32.. ida.n tR^itIyaM bhrAtR^INAmarthe yatsthAtumichchhasi . vishuddho.asi mahAbhAga sukhI vigatakalmaShaH .. 33.. na cha te bhrAtaraH pArtha narakasthA vishAM pate . mAyaiShA devarAjena mahendreNa prayojitA .. 34.. avashyaM narakastAta draShTavyaH sarvarAjabhiH . tatastvayA prAptamidaM muhUrta.n duHkhamuttamam .. 35.. na savyasAchI bhImo vA yamau vA puruSharShabhau . karNo vA satyavAkshUro narakArhAshchiraM nR^ipa .. 36.. na kR^iShNA rAjaputrI cha nArakArhA yudhiShThira . ehyehi bharatashreShTha pashya ga~NgA.n trilokagAm .. 37.. evamuktaH sa rAjarShistava pUrvapitAmahaH . jagAma sahadharmeNa sarvaishcha tridashAlayaiH .. 38.. ga~NgA.n deva nadIM puNyAM pAvanImR^iShisa.nstutAm . avagAhya tu tA.n rAjA tanu.n tatyAja mAnuShIm .. 39.. tato divyavapurbhUtvA dharmarAjo yudhiShThiraH . nirvairo gatasantApo jale tasminsamAplutaH .. 40.. tato yayau vR^ito devaiH kururAjo yudhiShThiraH . dharmeNa sahito dharmAnstUyamAno maharShibhiH .. 41.. \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 4} vai tato yudhiShThiro rAjA devaiH sarpi marudgaNaiH . pUjyamAno yayau ttatra yatra te kurupu~NgavAH .. 1.. dadarsha tatra govindaM brAhmeNa vapuShAnvitam . tenaiva dR^iShTapUrveNa sAdR^ishyenopasUchitam .. 2.. dIpyamAna.n svavapuShA divyairastrairupasthitam . chakraprabhR^itibhirghorairdivyaiH puruShavigrahaiH . upAsyamAna.n vIreNa phalgunena suvarchasA .. 3.. aparasminnathoddeshe karNa.n shastrabhR^itAM varam . dvAdashAditya sahita.n dadarsha kurunandanaH .. 4.. athAparasminnuddeshe marudgaNavR^itaM prabhum . bhImasenamathApashyattenaiva vapuShAnvitam .. 5.. ashvinostu tathA sthAne dIpyamAnau svatejasA . nakula.n sahadeva.n cha dadarsha kurunandanaH .. 6.. tathA dadarsha pA~nchAlI.n kamalotpalamAlinIm . vapuShA svargamAkramya tiShThantIm arkavarchasam .. 7.. athainA.n sahasA rAjA praShTumaichchhadyudhiShThiraH . tato.asya bhagavAnindraH kathayAmAsa devarAT .. 8.. shrIreShA draupadI rUpA tvadarthe mAnuSha.n gatA . ayonijA lokakAntA puNyagandhA yudhiShThira .. 9.. drupadasya kule jAtA bhavadbhishchopajIvitA . ratyarthaM bhavatA.n hyeShA nimitA shUlapANinA .. 10.. ete pa~ncha mahAbhAgA gandharvAH pAvakaprabhAH . draupadyAstanayA rAjanyuShmAkamamitaujasaH .. 11.. pashya gandharvarAjAna.n dhR^itarAShTraM manIShiNam . ena.n cha tva.n vijAnIhi bhrAtaraM pUrvajaM pituH .. 12.. aya.n te pUrvajo bhrAtA kaunteyaH pAvakadyutiH . sUryaputro.agrajaH shreShTho rAdheya iti vishrutaH . Adityasahito yAti pashyainaM puruSharShabha .. 13.. sAdhyAnAmatha devAnA.n vasUnAM marutAm api . gaNeShu pashya rAjendra vR^iShNyandhakamahArathAn . sAtyakipramukhAnvIrAnbhojAMshchaiva mahArathAn .. 14.. somena sahitaM pashya saubhadramaparAjitam . abhimanyuM maheShvAsaM nishAkarasamadyutim .. 15.. eSha pANDurmaheShvAsaH kuntyA mAdryA cha sa~NgataH . vimAnena sadAbhyeti pitA tava mamAntikam .. 16.. vasubhiH sahitaM pashya bhIShma.n shAntanavaM nR^ipam . droNaM bR^ihaspateH pArshve gurumenaM nishAmaya .. 17.. ete chAnye mahIpAlA yodhAstava cha pANDava . gandharvaiH sahitA yAnti yakShaiH puNyajanaistathA .. 18.. guhyakAnA.n gatiM chApi ke chitprAptA nR^isattamAH . tyaktvA deha.n jitasvargAH puNyavAgbuddhikarmabhiH .. 19.. \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 5} j bhIShmadroNau mahAtmAnau dhR^itarAShTrashcha pArthivaH . virATadrupadau chobhau sha~NkhashchaivottarastathA .. 1.. dhR^iShTaketurjayatseno rAjA chaiva sa satyajit . duryodhana sutAshchaiva shakunishchaiva saubalaH .. 2.. karNa putrAshcha vikrAntA rAjA chaiva jayadrathaH . ghaTotchakAdayashchaiva ye chAnye nAnukIrtitAH .. 3.. ye chAnye kIrtitAstatra rAjAno dIptamUrtayaH . svarge kAla.n kiyantaM te tasthustadapi sha.nsa me .. 4.. AhosvichchhAshvata.n sthAna.n teShAM tatra dvijottama . anye vA karmaNaH kA.n te gatiM prAptA nararShabhAH . etadichchhAmyaha.n shrotuM prochyamAna.n tvayA dvija .. 5.. suuta ityuktaH sa tu viprarShiranuGYAto mahAtmanA . vyAsena tasya nR^ipaterAkhyAtumupachakrame .. 6.. vai gantavya.n karmaNAmante sarveNa manujAdhipa . shR^iNu guhyamida.n rAjandevAnAM bharatarShabha . yaduvAcha mahAtejA divyachakShuH pratApavAn .. 7.. muniH purANaH kauravya pArAsharyo mahAvrataH . agAdha buddhiH sarvaGYo gatiGYaH sarvakarmaNAm .. 8.. vasUneva mahAtejA bhIShmaH prApa mahAdyutiH . aShTAveva hi dR^ishyante vasavo bharatarShabha .. 9.. bR^ihaspati.n viveshAtha droNo hya~NgirasAM varam . kR^itavarmA tu hArdikyaH pravivesha marudgaNam .. 10.. sanatkumAraM pradyumnaH pravivesha yathAgatam . dhR^itarAShTro dhaneshasya lokAnprApa durAsadAn .. 11.. dhR^itarAShTreNa sahitA gAndhArI cha yashasvinI . patnIbhyA.n sahitaH pANDurmahendra sadanaM yayau .. 12.. virATadrupadau chobhau dhR^iShTaketushcha pArthiva . nishaThAkrUra sAmbAshcha bhAnuH kampo viDUrathaH .. 13.. bhUrishravAH shalashchaiva bhUrishcha pR^ithivIpatiH . ugrasenastathA ka.nso vasudevashcha vIryavAn .. 14.. uttarashcha saha bhrAtrA sha~Nkhena narapu~NgavaH . vishveShA.n devatAnAM te vivishurnarasattamAH .. 15.. varchA nAma mahAtejAH somaputraH pratApavAn . so.abhimanyurnR^isi.nhasya phalgunasya suto.abhavat .. 16.. sa yuddhvA kShatradharmeNa yathA nAnyaH pumAnkva chit . vivesha soma.n dharmAtmA karmaNo.ante mahArathaH .. 17.. Avivesha ravi.n karNaH pitaraM puruSharShabha . dvApara.n shakuniH prApa dhR^iShTadyumnastu pAvakam .. 18.. dhR^itarAShTrAtmajAH sarve yAtudhAnA balotkaTAH . R^iddhimanto mahAtmAnaH shastrapUtA diva.n gatAH . dharmamevAvishatkShattA rAjA chaiva yudhiShThiraH .. 19.. ananto bhagavAndevaH pravivesha rasAtalam . pitAmaha niyogAddhi yo yogAdgAmadhArayat .. 20.. ShoDasha strIsahasrANi vAsudeva parigrahaH . nyamajjanta sarasvatyA.n kAlena janamejaya . tAshchApyapsaraso bhUtvA vAsudevamupAgaman .. 21.. hatAstasminmahAyuddhe ye vIrAstu mahArathAH . ghaTotkachAdayaH sarve devAnyakShAMsh cha bhejire .. 22.. duryodhana sahAyAshcha rAkShasAH parikIrtitAH . prAptAste kramasho rAjansarvalokAnanuttamAn .. 23.. bhavana.n cha mahendrasya kuberasya cha dhImataH . varuNasya tathA lokAnvivishuH puruSharShabhAH .. 24.. etatte sarvamAkhyAta.n vistareNa mahAdyute . kurUNA.n charitaM kR^itsnaM pANDavAnAM cha bhArata .. 25.. suuta etachchhrutvA dvijashreShThAtsa rAjA janamejayaH . vismito.abhavadatyartha.n yaGYakarmAntareShvatha .. 26.. tataH samApayAmAsuH karma tattasya yAjakAH . AstIkashchAbhavatprItaH parimokShya bhuja~NgamAn .. 27.. tato dvijAtInsarvA.nstAndakShiNAbhiratoShayat . pUjitAshchApi te rAGYA tato jagmuryathAgatam .. 28.. visarjayitvA viprA.nstAnrAjApi janamejayaH . tatastakShashilAyAH sa punarAyAdgajAhvayam .. 29.. etatte sarvamAkhyAta.n vaishampAyana kIrtitam . vyAsAGYayA samAkhyAta.n sarpasattre nR^ipasya ha .. 30.. puNyo.ayamitihAsAkhyaH pavitra.n chedamuttamam . kR^iShNena muninA vipra niyata.n satyavAdinA .. 31.. sarvaGYena vidhiGYena dharmaGYAnavatA satA . atIndriyeNa shuchinA tapasA bhAvitAtmanA .. 32.. aishvarye vartatA chaiva sA~NkhyayogavidA tathA . naikatantra vibuddhena dR^iShTvA divyena chakShuShA .. 33.. kIrtiM prathayatA loke pANDavAnAM mahAtmanAm . anyeShA.n kShatriyANAM cha bhUri draviNa tejasAm .. 34.. ya ida.n shrAvayedvidvAnsadA parvaNi parvaNi . dhUtapApmA jitasvargo brahmabhUyAya gachchhati .. 35.. yashcheda.n shrAvayechchhrAddhe brAhmaNAnpAdamantataH . akShayyamannapAna.n vai pitR^I.nstasyopatiShThate .. 36.. ahnA yadenaH kurute indriyairmanasApi vA . mahAbhAratamAkhyAya pashchAtsandhyAM pramuchyate .. 37.. dharme chArthe cha kAme cha mokShe cha bharatarShabha . yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkva chit .. 38.. yajo nAmetihAso.aya.n shrotavyo bhUtimichchhatA . raGYA rAjasutaishchApi garbhiNyA chaiva yoShitA .. 39.. svargakAmo labhetsvarga.n jaya kAmo labhejjayam . garbhiNI labhate putra.n kanyA.n vA bahu bhAginIm .. 40.. anAgata.n tribhirvarShaiH kR^iShNadvaipAyanaH prabhuH . sandarbhaM bhAratasyAsya kR^itavAndharmakAmyayA .. 41.. nArado.ashrAvayaddevAnasito devalaH pitR^In . rakShoyakShA~nshuko martyAnvaishampAyana eva tu .. 42.. itihAsamimaM puNyaM mahArtha.n veda saMmitam . shrAvayedyastu varNA.nstrInkR^itvA brAhmaNamagrataH .. 43.. sa naraH pApanirmuktaH kIritM prApyeha shaunaka . gachchhetparamikA.n siddhimatra me nAsti saMshayaH .. 44.. bhAratAdhyayanAtpuNyAdapi pAdamadhIyataH . shraddadhAnasya pUyante sarvapApAnyasheShataH .. 45.. maharShirbhagavAnvyAsaH kR^itvemA.n sa.nhitAM purA . shlokaishchaturbhirbhagavAnputramadhyApayachchhukam .. 46.. mAtA pitR^isahasrANi putradArashatAni cha . sa.nsAreShvanubhUtAni yAnti yAsyanti chApare .. 47.. harShasthAna sahasrANi bhayasthAna shatAni cha . divase divase mUDhamAvishanti na paNDitam .. 48.. UrdhvabAhurviraumyeSha na cha kashchichchhR^iNoti me . dharmAdarthashcha kAmashcha sa kimarthaM na sevyate .. 49.. na jAtu kAmAnna bhayAnna lobhAd dharma.n tyajejjIvitasyApi hetoH . nityo dharmaH sukhaduHkhe tvanitye jIvo nityo heturasya tvanityaH .. 50.. imAM bhArata sAvitrIM prAtarutthAya yaH paThet . sa bhArata phalaM prApya paraM brahmAdhigachchhati .. 51.. yathA samudro bhagavAnyathA cha himavAngiriH . khyAtAvubhau ratnanidhI tathA bhAratamuchyate .. 52.. mahAbhAratamAkhyAna.n yaH paThetsusamAhitaH . sa gachchhetparamA.n siddhimiti me nAsti saMshayaH .. 53.. dvaipAyanoShThapuTaniHsR^itamaprameyaM puNyaM pavitramatha pApahara.n shiva.n cha . yo bhArata.n samadhigachchhati vAchyamAnaM ki.n tasya puShkarajalairabhiShechanena .. 54.. ##\end{multicols}## ## \medskip\hrule\medskip Last updated on \today ; Send corrections to sanskrit@cheerful.com \end{document}